के किताबको कभर चोरी भएकै हुन् त?

एउटा सानो बिचार। यो बिसयमा खासमा मेरो भन्नु केहि पनि थिएन, भन्नु पनि छैन। तर आज केहि समय बचेको छ कामबाट। त्यहि भएर एउटा सानो मन्तब्य दीइहालौ भन्ने सोच आयो।

हिजोबाट त्वितरमा एउटा हल्ला सुरुभएको छ। त्यो हो नेपाली किताब प्रकाशक/लेखकले कभर डिजाइनमा बाहिर का अरुका फोटाहरु चोरेर कभर बनाएका छन्। त्यो सुनेर/पढेर हर्ष-बिष्मात केहि लागेन। म नेपाली/नेपालबाट छापिने पुस्तकको "टार्गेट अडियन्स" हैन। यसको मतलब नेपाली किताब पढ्दै पढ्दिन भन्ने हैन।घरमा अरुले नै किनेर राखेका किताब चाही पढ्छु नै। तर आफै बजार गएर नेपाली किताब चाही बिरलै किन्छु म। यहि कारण ले होला नया बग्रेल्ती खुलेका हाटबजारका टहरा जस्ता किताब लेखक/प्रकाशक सग कुनै आश छैन म सग। यति सम्म गिर्लान भनेर सोचेको पनि थियिन। नगिर्लान भनेर आश गर्ने कुनै आधार पनि थिएन/छैन।म एकदमै न्युट्रल हो यो मामलामा। यो खबरले नेपाली साहित्यको धरातल कम्जोर रहेछ भन्ने चिन्ता आएन मनमा। केवल खुल्दुली लाग्यो। साच्चै चोरेका नै पो हुन् की "चोरका खन्ति"हरु को कमि नभएको यो देशमा भन्ने।

त्यसपछि आकारपोस्टका त्वीतहरु  देखियो। उनका त्वीतहरु र त्यहा भएका छलफल अलि टेक्निकल लाग्यो तर साधारण सबैले बुझ्ने भाषामा भन्दा धेरै फोटाहरु अनलाइन किन्न पाइन्छ र ति फ़ोटाहरुलाइ करार बमोजिम कभर डिजाइनको रुपमा प्रयोग गर्नु अन्तरास्ट्रिय प्रयोग नै हो। त्यहा छलफल गर्ने केहीले अन्य त्वीतर प्रयोगकर्ता (जसले प्रकासक/लेखकलाई चोरी गरेको आरोप लगाए) को मजाक पनि उडाएको पाइयो। अन्तरास्ट्रिय प्रयोग/नीतिनियम थाहा पाउनुछैन, केवल त्वितर मा अरुलाई चोरिगरेको आरोप लगाए पुग्यो भन्ने खालका आसयका ट्वीट हरु  पनि देखियो।

त्यसपछि अझै टेक्निकल त्वीतहरु हेर्न पाइयो अजित बरालको। मलाइ थाहा भएसम्म उनि फ़ाइन्प्रिण्ट पब्लिसरसग जोडिएका छन्। तर उनको ध्याकर्षण भनेर पोस्ट गरिएको त्व्वित्मा के र कसरि उनको ध्यान आकर्षण भो त्यो बारेमा कुनै कुरो छैन। उनको टेक्निकल भाषालाई मैले बुझेसम्म सिम्प्लिफाई गरेर भन्दा उनले पनि फोटाहरु किनेर नै प्रयोग गरेका हुन् (उनको त्वीतमा लाइसेन्स कि र भेक्टर फाइलको कुरो छ)। त्यहि भएर कुनै चोरी-सोरी होइन।

म कानुन नपढेको मान्छेले पनि अजितको त्वीत पढेर यदि अजितले भनेको सच्चो हो भने (र उनलाई बिश्वास नगर्नु पर्ने कुनै आधार छैन) यो भन्न सक्छु "अजित ह्याज अ स्ट्रंग लिगल आर्गुमेण्ट टु स्ट्याण्ड इन द कोर्ट अफ ल" तर एउटा पाठक को रुपमा चाही उनको क्लारिफिकेशन अलि खल्लो लाग्यो। म फेरी दोहोर्याउन चाहन्छु कि म आफैलाई नेपाली पुस्तकको "रिडर" भन्न त रुचाउदिन किनकि म त्यो "ट्याग"लाइ "जस्टिफाई" गर्न सक्दिन।"बट फर अ मोमेन्ट, आइ एम स्टेपिङ्ग इन्टु दि शुज अफ अ रिडर अफ नेपाली बुक्स"। मलाइ लाग्छ अजितको शंका निवारण गर्न जारि गरिएको पत्रले नेपाली पाठकलाई चाही खल्लो महसुश गराउनेछ।

यसो भन्नुमा मेरा दुइटा कारणहरु छन्: पहिलो ता पाठकलाई लाग्छ नै कि यत्रो किताब छापेको छ र (आरोप पनि छ कि आजकालका किताब महंगा भए भन्ने) एउटा "मौलिक" नेपालीपन झल्काउने किताब कभर बनाएका छैनन् लेखक/प्रकाशकले। नेपालीपन झल्काउने र मौलिक नेपाली कभर ले नै नेपाली पुस्तकलाई सोभा दिन सक्छ।  नेपाली पुस्तकको टार्गेट कुनै अन्तरास्ट्रिय मार्केट हैन र जे जस्तो कभर बनाए पनि विदेशबाट फोटो किनेर हाल्नुपर्ने जरुरि पाठकले देख्छन जस्तो लाग्दैन। 

अर्को कुरा फोटो किनेको भन्दैमा पहिले नै अर्को पुस्तक को कभर भै सकेको फोटो नेपाली पुस्तक को पनि कभर बनाउनु चाहि "माल पाएर चाल नपाउनु जस्तै हो"। हो प्रकृति, पुतली, पहाड, फुलको फोटो किनियो पनि होला बाहिरबाट तर "अब्स्ट्र्याक्ट" इमेज्हरु जो पहिले नै अर्को कुनै किताबको गाता भै सकेका छन् तिनैलाई नेपाली किताबको गातामा पनि राख्नु चाहिँ पुरै दिवालियापन हो। उदाहरणको लागि हेरौ न मोहन मैनालीको “मान्ठा हराएको जुग” र एरिक ब्राड्फ़ोर्ड एड्रेओन को "अ डान्स विद शाडोज" दुबैको कभर एउटै छ। यस्तो काम इथिकल्ली सहि हो जस्तो चाही लाग्दैन मलाइ, एउटा पाठक भएर सोच्दा। फोटो किनेको छ भन्दैमा एउटाको गाता जुरुक्क उठाएर कुनै लाज शरम बिना नै अर्को किताबमा हालेको छ।

र अन्त्यमा, सलमान खान द्वारा होस्ट गरिएको गत बर्ष को रियालिटी सो "बिग बोस"मा सलमान भन्ने गर्थे, "डु म्यान, डु व्हाटेभर यु वान्ट टु डु". त्यहि कुरा मेरी स्वर्गबासी हजुरआमा अलि क्रुड भाषामा भन्नुहुन्थ्यो, "जे सुकै गरुन राडा-राडी हरु"! म सोच्दैछु सलमानको इस्टायलमा भनौ या हजुरआमाको लवजमा